Jest to postać, którą pod każdym względem można zaliczyć do klasyki romantycznej, ale zarazem kompetentnej tradycji polskich dowódców powstań, konspiracji i walk o niepodległość. W tradycji postać tę poprzedzają takie nazwiska jak, Tadeusz Kościuszko, Romuald Traugutt, Leopold Lis- Kula, czy nawet sam Józef Piłsudski. O jego oryginalności, skromności i poczuciu swoich obowiązków niech świadczy fakt, że dwukrotnie odmówił on przyjęcia nominacji generalskiej twierdząc, że woli być frontowym pułkownikiem, niż operetkowym generałem. Liczne jego przygody wojenne mogłyby być kanwą dla niejednego filmu sensacyjnego. Znajomość wojskowego rzemiosła, praw rządzących konspiracją oraz opanowanie i oddanie się polskiej sprawie były nie tylko powodem do chluby, ale wielokrotnie pozwoliły mu zachować życie w najtrudniejszych momentach. Jego spotkania, rozmowy, narady i rozkazy jakie otrzymywał od swoich przełożonych pełniących najwyższe stanowiska w polskim Państwie Podziemnym powodują, że jego zapisy i pamiętniki, mają dzisiaj wartość nieocenioną. Brak zacietrzewienia politycznego, a wręcz pewien dystans do wszystkich partii i ugrupowań istniejących w kraju i na emigracji, powoduje, że wspomnienia te dziś czyta się jako bezstronne świadectwo tamtych dni grozy, konspiracji w kraju oraz rządowych nieporozumień w Londynie.

Zrobię z Ciebie żołnierza
Był szkolnym kolegą jednego z najzdolniejszych dowódców z czasów walk o niepodległość Leopolda Lisa – Kuli. Za jego namową dostał się do Strzelca, a potem rok po maturze w 1916 roku wstąpił do Legionów. Był jego adiutantem. Został ranny w pierwszej jego wyprawie na Machnów. Odwiedzając go w szpitalu, Lis – Kula powiedział, że już mu się nie wymknie …i może wreszcie zrobię z Ciebie żołnierza. Obaj byli bardzo młodzi. Na początku 1919 roku Lis – Kula miał lat 22 i stopień podpułkownika, a jego adiutant był o rok młodszy. Po zdobyciu Torczyna w walkach z wojskami ukraińskimi Petlury, przemierzali szybkim krokiem miasto oczyszczane z resztek pobitych wojsk przeciwnika. Adiutant, jak zwykle szedł przodem. Wtem nie wiadomo dlaczego, dowódca go wyprzedził i w tym momencie wyszedł z bocznej uliczki jeden z ukraińskich maruderów z karabinem w dłoni, który bezwiednie strzelił, trafiając Lisa – Kulę w pachwinę. Pocisk przerwał tętnicę. Zanim przyszła pomoc zmarł z upływu krwi na rękach swego adiutanta. Kazimierz Iranek – Osmecki nigdy nie zapomniał swego niezwykle zdolnego kolegi, którego wojskowym i życiowym zasadom był wierny do końca.

Emisariusz
Można powiedzieć, że Kazimierz Iranek – Osmecki był urodzonym emisariuszem. Już w młodości czytał „Emisariusza” – Józefa Ignacego Kraszewskiego i jego świetne sprawozdania z wypraw kurierów Powstania Styczniowego do Paryża i z powrotem. Opisane tam wszystkie sztuczki, zasadzki carskiej Ochrany i inne przygody spowodowały, że książkę znał prawie na pamięć. Po kapitulacji Francji, znalazł się w Londynie, gdzie został oddelegowany do pracy jako łącznik pomiędzy II Oddziałem sztabu (wywiad), a wywiadem ZWZ w Warszawie. Zorganizował łączność radiową, a następnie łączność kurierską. Jako, że sprawy krajowe leżały w gestii gen. Kazimierza Sosnkowskiego, który darzył go pełnym zaufaniem, nie ułatwiało mu to życia w podzielonym między obu generałów emigracyjnym Londynie. Ponieważ praca w Londynie wydała się mu mało twórcza zgłosił się na ochotnika jako emisariusz do kraju. Pierwszą gorzką pigułką był rozkaz przewiezienia do kraju 100 tys. dolarów, co przyszłego emisariusza wprowadziło w przerażenie. Nie wdając się w dalsze przygody pełne wewnętrznych i zewnętrznych podstępów i podchodów, wywiązał się dzielnie z powierzonych sobie misji. Przybywając z bezpiecznego Londynu do okupowanego kraju czuł, że tu jest jego miejsce. Na początek został kwatermistrzem. Jego talenty w tak wydawałoby się prozaicznej czynności były wszechstronnie wykorzystywane. Broń i zaopatrzenie napływały regularnie i były dobrze zakonspirowane. Jednym ze źródeł był zakup broni od Niemców. Nie był on oczywiście legalny, ale wielu żołnierzy Wehrmachtu chętnie sprzedawało podręczną i osobistą broń, na którą ustalony był cennik. Na przykład: granat ręczny kosztował 100 zł, a CKM 12 tys. zł. Liczne porażki II Oddziału, a szczególnie aresztowanie Grota Roweckiego zmusiło KG do jego reorganizacji, którą powierzono Irankowi. Do jego sukcesów również na tym polu należy odkrycie, zdemaskowanie i ujęcie jednego z podwójnych agentów, który wydał Grota Roweckiego.

Decyzja
Według relacji Kazimierza Iranka – Osmeckiego decyzja o wybuchu Powstania zapadła w dniu 22 lipca o godzinie 10.00 na odprawie Komendy Głównej, w której brał udział z tytułu pełnionej funkcji szefa wywiadu. Na odprawie tej Bór – Komorowski zakomunikował zebranym; „Po dyskusjach z Szefem sztabu i szefem operacji z jednej strony oraz Delegatem Rządu z drugiej, zdecydowano, że oswobodzimy Warszawę naszymi własnymi siłami i że przyjmiemy tu Rosjan jako gospodarze.” Generał Okulicki przedstawił motywy uzasadniające podjęcie tej decyzji. Rzepecki powiedział, ze jeżeli nie opanujemy miasta, to uczynią to komuniści, co pozwoli Stalinowi utrzymywać, że nie istniejemy i że komuniści przedstawiają jedyne zorganizowane siły wojskowe i polityczne w Polsce”. Jedynie „Heller” (pseudonim Iranka) wyraził odmienne zdanie dotyczące rozkładu armii niemieckiej. Wyjaśnił on zebranym, że to, co widziano na ulicach, maruderów i rozbite jednostki wycofujące się przez stolicę, to nie jest cała niemiecka armia. Przedstawił też dane wywiadu o wkraczających do Warszawy nowych niemieckich jednostkach pancernych oraz wycofanej z Włoch najlepszej niemieckiej Dywizji Spadochronowej „Hermann Göring”. Na co generał Okulicki odpowiedział, że nie ma to żadnego znaczenia i nie oznacza to, że Niemcy będą się bronić. W tym duchu odbywały się już prawie codzienne odprawy KG. Jeden z oficerów tych narad, pełniący ważne obowiązki szefa Oddziału Operacyjnego KG AK na dwa dni przed wybuchem Powstania zrezygnował ze swego stanowiska. Powodem była chęć uniknięcia spotkania z NKWD, które uważał w zaistniałej sytuacji za nieuniknione. Tenże pułkownik Janusz Bokszczanin wielokrotnie przestrzegał na odprawach KG o możliwości rosyjskiej zdrady i pozostawienia Powstania samemu sobie. Nikt ze słuchających jego bez przerwy powtarzających się wynurzeń na ten temat nawet nie chciał słuchać. Warto zwrócić uwagę na to, że wszystkie te dyskusje toczą się nie na rok, czy dwa przed Powstaniem, ale na kilka już dni przed godziną ”W”. Nie ma już czasu na żadne przegrupowanie, na żadne poważne dozbrojenie itp. Dziwne zachowania również po wojnie dają wiele do myślenia, na temat kim byli niektórzy oficerowie KG AK.

Dramat
Jest sobota 29 lipca, na porannej odprawie KG nie zapadają żadne jeszcze decyzje dotyczące terminu Powstania, Bór powtarza, ze wobec argumentów Iranka w najbliższych dniach Powstanie nie może się rozpocząć. Na popołudniowa odprawę Iranek spóźnia się o godzinę. Na trasie jest łapanka, która musi ominąć. Spóźniony dowiaduje się, że wszyscy już wyszli, korzystając z jego nieobecności podjęli decyzję o wybuchu Powstania w dniu 1 sierpnia o godz. 17.00. Iranek stanowczo potwierdza niemieckie przygotowania do przeciwnatarcia i dementuje przełamanie przyczółka praskiego. Bór jest załamany. Znowu trzeba odkładać! Przybywa też spóźniony szef Sztabu Operacyjnego płk Józef Szostak, który zapytał Bora: „Jak to, wydał pan rozkaz bez porozumienia się z Irankiem, szefem II Oddziału, i ze mną? Ależ to szaleństwo! Damy się wszyscy zmasakrować! Trzeba natychmiast odwołać ten rozkaz.” Na co Bór odpowiada w kółko: za późno, nie możemy już nic poradzić. W czasie trwania tej rozmowy nadchodzi informacja, że Niemcy rozpoczęli przeciwnatarcie pod Warszawą. Jak widać dramat Powstania rozpoczął się jeszcze przed jego rozpoczęciem, kiedy przewidywano już jego tragiczne skutki.

Inspiratorzy
O przygotowanie decyzji Powstania w najmniej korzystnym do tego momencie Iranek oskarża płk Rzepeckiego szefa Biura Informacji i Propagandy (BIP) pisząc: „Rzepecki przez swe intrygi, przez nieustający nacisk na Bora, przez atmosferę paniki, jaką umiał stwarzać, przez swój wpływ na ludzi takich jak „Monter”, którego zaufanie udało mu się pozyskać, przyspieszył jego wybuch. W historii oficjalnej jego rola nie zarysowuje się wyraźnie, natomiast mnie się wydaje, że była kapitalna”. Wydarzenia późniejsze w jakiś sposób potwierdziły tę opinię, kiedy Rzepecki stał się autorem komentującym Powstanie w PRL, którego nie dotknęły represje. O czym być może napiszę jeszcze przedstawiając również jego sylwetkę.

Adam Maksymowicz
Napisano na podstawie: Kazimierz Iranek – Osmecki. Powołanie i przeznaczenie. Wspomnienia oficera Komendy Głównej AK. Czytelnik. 2004. Książka do nabycia w Muzeum Powstania Warszawskiego.