Nie ustaje medialna burza wokół książki mgr Zyzaka: scena publiczna podzieliła się na obrońców i krytyków autora książki o Wałęsie. Nastąpił nagły wysyp ekspertów od metodologii badań historycznych. Chociaż książka ma kilkaset stron, to największe zainteresowanie budzi sprawa rzekomego nieślubnego dziecka Lecha Wałęsy. Miał nieślubnego syna czy nie miał syna? Czy świadkowie, na których powołuje się autor są wiarygodni czy nie są wiarygodni? I padają argumenty za i przeciw…Jak wiarygodni skoro są anonimowi? Nie są anonimowi, ponieważ nazwiska są znane autorowi i promotorowi. Ba, autor nagrał nawet ich zeznania. A osoby znane z imienie i nazwiska kłamać, koloryzować, powtarzać plotek nie mogą.

Dawno nie słyszałem bardziej naiwnej argumentacji i dla badacza zupełnie niezrozumiałej. Pytanie powinno brzmieć: w jaki sposób autor ustalił stopień wiarygodności świadków. W tym celu trzeba przeprowadzić krytykę zródła i ustalić chociażby co mogli wiedzieć świadkowie w kontekście interesującego nas pytania badawczego, skąd tę wiedzę czerpali, itd., I nie chodzi tu konfrontację relacji świadka z relacjami innych świadków – przynajmniej nie w tej sprawie… Plotka powtórzona tysiąc razy nawet pod własnym nazwiskiem nie staje się przez to bardziej prawdziwa. Jeżeli już tak wszystkich sprawa rzekomego dziecka interesuje, to łażenie po wsi i wypytywanie nie jest najlepszą metodą. Skąd świadkowie mają wiedzieć kto był ojcem? Byli przy poczęciu? Krążacy na youtube reportaż wskazuje jedynie, że część mieszkańców wsi jest przekonana, że Wałęsa miał syna.

Dziś Rzeczpospolita donosi za Gazetą Pomorską, że są świadkowie potwierdzający, że Lech Wałęsa miał nieślubnego syna. Przywołuje słowa sąsiadki Wandy, ktorą gazeta nazywa „matką dziecka Wałęsy”. Sam Zyzak broni się, sugerując, że o nieślubnych dzieciach Kazimierza Wielkiego też wiemy tylko z relacji. Przypomnijmy, że pisał o tym Długosz. Ale czy był wiarygodny? Rolą historyka jest krytyka źródła, a także ocena wiarygodności autora przekazu. Możliwości w tym względzie są żróżnicowane w zależności od epoki i miejsca. W przypadku współczesnej Polski historyk ma znacznie więcej możliwości niż w odniesieniu do XIV wieku. Co się stało chociażby z rzekomą matką syna Wałęsy – rozmawiał ktoś z nią? Kto widnieje jako ojciec w dokumentach urzędu stanu cywilnego? Widział ktoś akt urodzin? Nie zauważyłem, żeby ktokolwiek to sprawdził – a mogłoby to uwiarygodnić tezę o nieślubnym dziecku. Bo ludzie na wsi tak gadają... na dzielni mówi się.... chodzą słuchy, że… – nowe standardy badań historycznych?