W obliczu kryzysu kaukaskiego coraz częściej pojawiają się glosy o potencjalnych represjach, jakimi Rosja moglaby ukarać krytyków swojego brutalnego postępowania, glównie spośród członków Unii Europejskiej. Stąd warto poznać glosy ekspertów wlaśnie z krajów unijnych na temat potencjalnego zagrożenia gospodarek ich krajów.

Pozwoliłem sobie wybrać opinie dwóch z nich, z Niemiec. Jako że jak wieść gminna niesie, Niemcy ponoć mogą się (poza Francuzami) najszybciej dogadać się z Rosjanami ponad naszymi glowami. No i ten Nord Stream. Ale przecież my też jesteśmy w Unii! Więc jak wygląda sytuacja?

Jedna z najbardziej często powtarzanych gróźb jest dość perfidna: Rosjanie mogą zmniejszyć dostawy ropy na zachód Europy, gdyby Unia Europejska wprowadzila sankcje gospodarcze przeciwko Rosji z powodu kryzysu gruzińskiego. A taki krok Rosji spowodowalby m.in. wysoką podwyżkę cen ropy. Eksperci twierdzą jednak, że takie wstrzymanie dostaw ropy zaszkodziloby również i Rosjanom.

Wedlug najnowszych informacji agencyjnych rząd rosyjski zastanawia się nad redukcją dostaw ropy na Zachód. Podobno nawet nakazano dyrektorom firm eksportujących ropę pozostanie w miejscu pracy podczas najbliższego weekendu. Oczywiście rzecznicy prasowi rosyjskich koncernów temu zaprzeczają.

By wiedzieć, czy nasze polskie obawy dotyczące redukcji dostaw ropy mogą być także udzialem naszych sąsiadów, poczytajmy co oni sądzę o takim ewentualnym niebezpieczeństwie dla swojego kraju.

Jak twierdzi Hans-Hennig Schroeder, ekspert od spraw rosyjskich z Fundacji Wissenschaft und Politik (SWP) z Berlina, zaopatrzenie Niemiec w surowce energetyczne nie jest zagrożone, jako że większość ropy dociera do tego kraju tankowcami, a nie rurociągami. „W przeciwieństwie do gazu na rynku ropy jest wielu dostawców; gdy jeden wypada, w jego miejsce pojawia się natychmiast inny – twierdzi Schroeder. –Przy zatrzymaniu dostaw ropy z Rosji gospodarka europejska nie popadnie w kryzys. Na dodatek Rosjanie będą musieli zaplacić kary, jeśli nie dotrzymaja zawartych umów.”

Tylko dwie wielkie rafinerie niemieckie są przyłączone do rurociągu „Przyjaźń”: rafineria Totalu w Leunie oraz PCK-Raffinerie w Schwedt, gdzie ten rurociąg ma zresztą swój koniec. Do Schwedt plynie rocznie, glównie z Rosji, 11,2 mln ton ropy.

Rosjanie, wstrzymując krótkoterminowo lub zmniejszając znacznie dostawy, rzeczywiście mogą wywolać pewien szok, jednakże wladze wspomnianych rafinerii podchodzą do potencjalnego niebezpieczeństwo dość spokojnie.

„Mamy rurociąg do Rostocku – mówi rzecznik Schwedt – a tam zawsze możemy wyczarterować tankowce”. Równie spokojni są ludzie z Totalu: „Na razie nie wiemy nic o zmniejszeniu dostaw, zaś Rosjanie wypelniają zawarte umowy – oświadcza rzeczniczka koncernu z Leuny na pytanie Spiegel Online.

Niemcy, podobnie jak Polska, miewali już problemy z dostawami ropy z Rosji, z różnych. przyczyny: raz były to klopoty techniczne, innym razem, bo Rosjanie wstrzymali dostawy. Ostatnio zdarzylo się to w styczniu 2007 roku, gdy Rosja rozpoczęla klótnię z Bialorusią dotyczącą oplat tranzytowych. Wtedy Rosjanie wstrzymali dostawy rurociągiem „Przyjaźń” na trzy dni. Mimo to wypadki te nie wpłynęły szczególnie na gospodarkę niemiecką.

Tak więc Rosja może chwilowo zaszokować Europę wstrzymaniem dostaw. Czy tylko chwilowo? „Przy czasowym braku dostaw, zawsze można znaleźć rezerwowe drogi zaopatrzenia – twierdzi ekspert z branży paliwowej, Manfred Horn z Deutschen Instytut fuer Wirtschaftsforschung. – Gdyby jednak dostawy zostaly zablokowane w całości i na czas dłuższy, na dluższą metę mielibyśmy problemy. Na pewno wzrosłaby cena ropy.”

Długoterminowe wstrzymanie dostaw byloby jednak niebezpieczne także dla Rosji: 70 do 80% eksportu tego kraju stanowią surowce, w tym ropa i gaz. Jeśli Rosja nie będzie eksportować nie będzie zarabiać. Na dodatek Rosjanie utracą swoje dobre imię jako terminowy dostawca, i to z nieprzyjemnymi konsekwencjami, jako że w przypadku gazu to Rosja jest uzależniona od Europy. Gaz Rosjanie mogą przesylać tylko gazociągami, ponieważ nie opanowali jeszcze w dostatecznym stopniu techniki upłynniania gazu.

„Jeśli Rosjanie nie sprzedadzą swojego gazu do Europy, to z nim zostaną, jako że gazociągi zbudowane są tylko w tym kierunku – twierdzi Schroeder z SWP. – Miną lata, by to zmienić”. Jego zdaniem ani rosyjska gospodarka, ani Kreml, nie są tak naprawdę zainteresowane tym, by wstrzymywać dostaw surowców energetycznych do Europy w perspektywie średnio i długoterminowej.
Przy tym Rosjanie mają świadomość, iż jeśli idzie o ich import, glównie instalacji przemysłowych, to też są uzależnieni od Europy.

Na dodatek, wedlug Schroedera, od dłuższego czasu ma miejsce dyskusja, czy Gazprom w ogóle w latach następnych będzie w stanie wypelnić swoje zobowiązania. „Ponadto do tej pory Rosjanie zbyt malo zainwestowali w tworzenie nowych pól gazowych i naftowych… Z powodu braku doświadczenia w najnowszej technice poszukiwań i wydobycia muszą kooperować z Europejczykami, na przykład z Norwegami”.

Wiemy więc już, co sądzą niemieccy eksperci o potencjalnym zagrożeniu Niemiec ewentualnym wstrzymaniem dostaw surowców energetycznych z Rosji. Na tej podstawie można sobie wyobrazić, jakie będą niemieckie pozycje wyjściowe do dyskusji podczas poniedziałkowego nadzwyczajnego szczytu UE w Brukseli. Podobne podstawy wyjściowe będą mialy zapewne i inne kraje „starej Unii”.

A co z Polską? Jak wygląda nasza sytuacja, bo odnoszę wrażenie, że sytuacja „starych” członków Unii różni się dość zdecydowanie od sytuacji „nowych”, choćby z braku portów wielkości Hamburga, Amsterdamu czy Rotterdamu, oraz swobodnego do nich dostępu. A Czechy, Slowacja czy Węgry w ogóle nie mają dostępu do morza (ten fakt zdaje się mieć spore znaczenie, jeśli idzie o ich stanowisko wobec Rosji i jej udzialu w kryzysie kaukaskim. Jak więc będzie wyglądala w tym kontekście energetyczna solidarność w Unii i jaki będzie miala wpływ na stosunek jej przywódców do Rosji i do kryzysu kaukaskiego? To fundamentalne pytania, jeśli idzie o naszą strategię podczas poniedziałkowego szczytu, a także prawdziwy wymiar dalszej europejskiej współpracy w ramach Unii.

[W przypadku opinii niemieckich ekspertów posłużyłem się cytatami z artykułów z dzisiejszych wydań internetowych Sueddeutsche Zeitung i Spiegel Online.]