Jestem już tylko przelotem i tylko dla Pana… Nie wiedziałem jak zareagować. Reaguję tak – właśnie… Proszę wybaczyć...

„Człowiek współczesny – pisał Erich Fromm we wstępie do „Ucieczki od wolności” – uwolniony z więzów społeczeństw poprzedzających epokę indywidualizmu, nie zdołał osiągnąć wolności w pozytywnym znaczeniu tego słowa, w którym zawiera się urzeczywistnienie swego jednostkowego , rozwój i danie wyrazu swym intelektualnym, uczuciowym i zmysłowym możliwościom. Społeczeństwa wcześniejsze ograniczały go, ale dawały mu w zamiar sferę bezpieczeństwa. Epoka indywidualizmu, przynosząca mu niezależność i możność kierowania się rozumem, uczyniła go za to osamotnionym i przez to pełnym niepokojów i poczucia bezsiły.

Osamotnienie to jest nie do zniesienia. Przed człowiekiem współczesnym stoi alternatywa: albo ucieczka przed ciężarem wolności w krąg nowych zależności i podporządkowań, albo pójście naprzód ku pełnemu urzeczywistnieniu twórczej strony wolności, ku pełnemu rozwojowi jedyności cech ludzkiej osoby”.

Z dokonanej przez Fromma analizy hitleryzmu wynika, iż początek hitleryzmowi dał czynnik socjologiczny, czyli sojusz kapitału finansowego i junkierskiego ziemiaństwa. Sojusz ten pod wpływem światowego kryzysu gospodarczego wykorzystując nastroje panujące w Niemczech po klęsce poniesionej w I wojnie światowej, doprowadził do realizacji imperialistyczne dążenie do nowego podziału Europy i świata kolonialnego.

Najpierw jednak, dążenia grupy imperialistycznej musiały zneutralizować dążącą do socjalistycznej przemiany systemu społecznego klasę robotniczą, zdobywając przy tym gorące poparcie klasy średniej i drobnej burżuazji.

Pierwszy warunek spełniło wzmocnienie kompulsywnych mechanizmów: masochistycznego i „konformizmu automatu”, które charakteryzują mentalność klas pracujących. Drugie zadanie zostało dokonane przez stworzenie możliwości ujścia kompulsywnemu mechanizmowi sadyzmowi, właściwemu klasie średniej i drobnej burżuazji.

Warstwy średnie stały się społeczną bazą hitleryzmu, realizatorem jego polityki rasizmu, tortur, brutalności i pieców śmierci
.
Reasumując: Fromm zjawisko hitleryzmu wyjaśnia neurotyczno – kompulsywnym mechanizmem ucieczki od nieznośnej wolności negatywnej oraz obiektywnym imperialistycznym sojuszem kapitalizmu monopolistycznego z klasą junkrów.

Zdaniem Fromma – nowoczesna historia będzie tak długo wahać się między pseudo demokracją a faszyzmem, jak długo będą na zmianę dominować dwa psychiczne mechanizmy: sado- masochizm i „konformizm automatu”. Mechanizmy te dały początek kapitalizmowi i jego formom politycznej hegemonii, kapitalizm zaś zrodził te neurotyczne mechanizmy. Jest to beznadziejne błędne koło.

Jedyna drogą wyjścia z tego dylematu – mówi Fromm – jest zastąpienie kapitalizmu społeczeństwem socjalistycznym, będącym ze wszech miar zdrowym społeczeństwem.

Panie Jacku! Kiedy ma się te 45 lat, to juz wytarła się gumka na koncu ołówka. Już jest człowiek skazany na te wybory których dokonał, zanim jeszcze wiedział, że to są wybory. Wszystko co można zrobić, to zapłacić za podróż, którą się odbyło. I patrzeć już tylko do przodu.
Seneka mawiał, iżby poznać samego siebie, trzeba wystawiac się na próby. Tylko w ten sposób można się przekonac, na co człowieka stać.

Proszę wybaczyć, zacytuję jeszcze kawałek z Talmudu: Upadł wół – znalazło się wielu rzeźników. Wół jednak żyje (to już moje…).