dzięki za odpowiedź. doskonale zdaję sobie sprawę z realiów XIX w.ale nie zgodzę się, że był to “koniec podboju”. oczywiście w sensie podziału świata – jak najbardziej, ale jego eksploatacji – nie. to w jaki sposób Europejczycy i dziedzice kultury europejskiej wykorzystywali swoje kolonie jest kluczem do tego jak świat wygląda dziś. nic nie dzieje się bez przyczyny.

mam świadomość, że Domeyko nie nawoływał do wykorzenienia Indian, ale z jego słów przebija, nie tyle pogarda, co wyższość. w pewnym stopniu uzasadniona. jednak “model cywilizowania” polegający na zastąpieniu jednego (gorszego w mniemaniu cywilizatorów) systemu wartości innym (lepszym), w większości przypadków nie zadziałał.

przypominał mi się cytat, bodajże z Malcolma X: “kiedy biali przybyli do Afryki mieli Biblię. czarni ludzie mieli ziemię. biały człowiek powiedział: ‘zamknijcie oczy i módlcie się’. kiedy je otworzyliśmy, oni mieli ziemię, a my Biblię.