Od referendum w Irlandii minęło już kilka dni. Dyskusje – przynajmniej w Polsce – trochę ucichły, przykryte zresztą wielkim hałasem o książkę IPN-wskich historyków na temat przeszłości Lecha Wałęsy (a w sumie o przełości naszych elit i historii przemian). Podobnie jest zresztą w Europie, aczkolwiek niekoniecznie za przyczyną wspomnianej rozprawy dotyczącej naszego byłego prezydenta.

Przyznaję się bez bicia, że jestem zwolennikiem silniejszych związków krajów tworzących Unię Europejską, z różnych zresztą powodów – od gospodarczych po polityczne w wymiarze globalnym. I mam dla siebie sporo agrumentów, dlaczego jestem za. Natomiast założeń Traktatu Lizbońskiego nie znam, bo i skąd. Co boli. Na studiowanie oryginalnego tekstu w języku angielskim czasu nie mam (a i moja znajomość tego języka nie jest wystarczająca, by rozumieć tekst prawniczy), szukać jego wersji po niemiecku też nie mam kiedy.

Pozostaje jedynie poszukiwać wyjaśnień tego problemu w języku polskim, a z tym krucho. Politycy po kolei przyznają się do niewiedzy, więc nie jestem osamotniony. By jednak nie osiąść na laurach i pozostawać jedynie w kontakcie z podświadomością własną, mówiącą iż na nosa , to jednak lepiej byłoby gdyby etc., postanowiłem jednak trochę przyjrzeć się stanowisku Irlandczyków, a także innych nacji wchodzących w skład Unii.

Czytając komentarze w prasie i na portalach zagranicznych można dojść do kilku wniosków, z których najważniejszym jest konstatacja, że gdyby w innych krajach (poza Irlandią) o przyjęciu TL decydowałby głos obywateli, to ich kciuki skierowałyby się w większości ku dołowi. Natomiast europejscy politycy z uporem godnym lepszej sprawy są w przeważającej części zdania, że obywatele są głupkami i nie powinni o tak ważnej kwestii decydować. I wymyślają przy tym w sumie coraz gorsze koncepcje, w efekcie których ten paternalistyczny stosunek do własnych obywateli musi okazać się jedynym godnym wyjściem z sytuacji.

Tego rodzaju zachowania są tylko coraz lepszą pożywką do wzrastającego sceptycyzmu Europejczyków, którym – zamiast wyjaśnień – serwuje się naciski i groźby.

Zarówno Irlandczycy, jak i obywatele krajów, którzy później weszli do Unii (i nie tylko) nie są durniami i widzą całkiem nieźle korzyści, jakie z faktu wstąpienia dla nich się pojawiły. A już Irlandczycy szczególnie. Te pozytywy jednak w żadnym stopniu nie powinny przesłaniać dążenia do większego dopływu informacji o tym, co się ma w Unii dziać, o funkcjonowaniu poszczególnych instytucji unijnych, o sytuacji rynku wewnętrznego (i implikacjach dla obywateli), a skończywszy na konieczności zaciśnięcia pasa świadczeń socjalnych w perspektywie, o innych sferach gospodarki nie wspominając.

I tu oprę się na kilku tezach, jakie pojawiły się m.in. w politycznej publicystyce niemieckiej, by odpowiedzieć, dlaczego Europejczycy zaczynają niedowierzać Unii. Wynienia je m.in. Hubert Kleiner w “Spiegel online” (19.06.2008):

1. Unia Europejska staje się dla Europejczyków coraz mniej przejrzysta. Jeśli w krajach unijnych obywatel wie do kogo mieć ewentualnie pretensje, to struktury unijne stały się już tak zbiurokratyzowane, anonimowe i nieprzejrzyste, a jednocześnie zbyt mocno wyposażone w środki sprawowania władzy, że fakt ten zaczyna wywoływac lęk, a co najmniej sceptycyzm. Bowiem to, czego nie możemy zrozumieć i pojąć, staje się zwolna podejrzane.

2.Brak ogólnoeuropejskiej dysputy dotyczącej strategii politycznej, a tym samym m.in. I gospodarczej. I znowu: jeśli w kraju można znaleźć przykłady takiej dyskusji, to na poziomie unijnym jej brak, a przynajmniej nic o tym nie wiemy. Czy jest to tylko wina dziennikarzy zajmujących się tymi dziedzinami i dostarczających nam informacji, jakie są nasze perspektywy? Wątpię, choć wcale nie jestem w tej kwestii zwolennikiem teorii spisku. Najprawdopodobniej ten dyskurs (jeśli w ogóle jest toczony) odbywa się na poziomach nam, zwykłym obywatelom, niedostepnym.

3.Podejrzaną dla obywateli staje się także filozofia pozbawionego wszelkich granic wolnego rynku, zaś anonimowe mocarstwo Europy powoli zaczyna uznawać się za nie poddające się jakimkolwiek wpływom. Unia Europejska bowiem zaczyna przejmować powoli “coraz więcej kompetencji ustawodawczych, głęboko sięgających w życie codzienne i rozliczne kulturowe i polityczne tradycje krajów członkowskich” (-> p. Hubert Kleiner). Tymczasem zwykły obywatel Unii nie jest do końca przekonany o korzyściach wynikających z praw stanowionych przez nią, i to w sytuacji, gdy coraz częściej rządy krajowe są odpowiedzialne za wdrożenie i konsekwencje dyrektyw. A na dodatek nie bardzo mają już praktycznie wpływ na ewentualne zmiany na poziomie stanowienia tychże praw czy ustaleń. Nie zapominajmy także o fali sprzeciwu wobec europejskiego “neoliberalizmu” ze strony mas pracowniczych (tak było we Francji, a potem w Holandii, gdy podrzucano kolejne projekty konstytucyjne).

4.Ostatnim elementem rosnącego sprzeciwu jest coraz gorsza kondycja, a właściwie zły obraz elit politycznych. Polska nie jest, jak się okazuje, ewenementem w skali europejskiej, choć nasi politycy z uporem maniaka chcą dowodzić czegoś wręcz przeciwnego. I stąd protest wobec unijnej unifikacji (czy dążenia do niej) staje się często przejawem protestu obywateli wobec własnych elit politycznych (o czym wspominał na txt p. Bloxer). W Polsce tak naprawdę obrazem tego protestu jest aktualna bijatyka już, bo przecież nie dyskusja, dotycząca przeszłości Lecha Wałęsy.

Negatywny stosunek Irlandczyków do Traktatu Lizbońskiego jest więc przejawem sprzeciwu przeciętnych Europejczyków wobec traktowania TL jako projektu politycznych elit (tylko) i sprzeniewierzeniu się zasadom demokracji. Fakt ten sam w sobie niesie w sobie swoistego rodzaju votum nieufności wobec tychże elit.

A elity te swoim zachowaniem jakby potwierdzają podejrzenia, starając się przy pomocy rozlicznych tricków doprowadzić do kolejnych referendów, które miałyby zatwierdzić to, co sobie elity wymyśliły w przekonaniu o głupocie swych wyborców.

Mój problem jest więc następujący: będąc – jak napisałem na wstępie – zwolennikiem silniejszych więzi krajów członkowskich, mam spory dyskomfort jeśli dzie o sposób, w jaki chce się je osiągnąć. Tak naprawdę brakuje mi też sensownej i szerokiej dyskusji, która jeśli jest prowadzona, opiera się li tylko na banałach i prawdach objawionych przez polityków.