Sprawca i nosiciel pana Y, nazywany przez niego dla uproszczenie N (co ostatnio, za sprawą Pana Klejny było przyczyną głębokiej, choć na szczęście krótkiej, dystrakcji i lęku), tak często i uparcie powtarza, że zajmuje się związkami przyczynowo skutkowymi, analizując je naukowo, że Pan Y ma czasem tego dość.

Nie chodzi tu nawet o łączenie naukowego (choć empirycznego) światopoglądu z wiarą. To akurat Pan Y chyba rozumie. Tak przynajmniej sądzi od czasu, kiedy to podsłuchał rozmowę N z jednym księdzem, mocno uczonym, a w każdym razie uczeńszym niż N. Zgodnie obaj jechali, w te i nazad, po miazmatach oświecenia, aż N nagle stwierdził, że w zasadzie, to on to zło całe, oświeceniowe, odnosi raczej do oświecenia francuskiego i jego wpływów w krajach na wschód od Francji położonych. Natomiast do oświecenia angielskiego (choć chyba powiedział – „szkockiego”), to w zasadzie ma szacunek. Ksiądz uczony spoglądnął na niego ciepło i powiedział: - Bo na Wyspach to byli, proszę Pana, empiryści…

Tak, czy inaczej, nie o wiarę tu idzie, tylko o to pańskie noszenie się, zwłaszcza wobec tych, co – jego zdaniem – schematami myślą, epatowanie twardymi danymi, wiedzą książkową i metodologią. Zwłaszcza wczoraj już N, pana Y rozdrażnił, bo publicznie obśmiewał rozmaite zabobony młodzieżowe. Pan Y, który – może ze względu na TXT – bliżej jest młodzieży i czasem nawet z młodzieżą rozmawia, postanowił przyglądnąć się sobotnim obyczajom N.
Ot tak, jak Bronisław Malinowski przyglądał się dzikim w Melanezji. Jak uczynił, tak zrobił.

Natychmiast po przebudzeniu, ledwo oczy odpluszczywszy, N wykazał skłonność do guseł. Po domu kręciło się dziecko N w eleganckim przebraniu. Eleganckie przebranie polegało na tym, że jeansy ulubionej przez N i jego dziecko firmy W prawie nie były podarte, a bluzka, co prawda wyglądała , jakby ją kto psu z gardła wyjął, ale była biała niewątpliwie.

Z grubsza przypomniawszy sobie powody tej elegancji, N życzył dziecku połamania pióra, a dziecko odparło tradycyjnie zabobonnym – Niedziękuję. Tak rozpoczął się dzień racjonalnego katolika z Grochowa. Ale to był tylko początek.

Po niechętnym poddaniu się porannej higienie, N, pozostawiony samemu sobie, przystąpił do przygotowania śniadania. Pan Y, któremu obserwacja nie wystarczała (metodologia trochę go nudzi), zapytał N, dlaczego smaruje pieczywo margaryną, skoro jej nie lubi. - Dla zdrowia – odpowiedział N i przytoczył ciekawe dane o wydłużaniu się statystycznego wieku mężczyzn polskich, co jakoby związane jest z margaryną. Skąd on wziął te dane, skoro, na co dzień, problematyką żywnościową, ani też zdrowotną się nie zajmuje? Pan Y podejrzewa, że z reklam telewizyjnych, ale pewności nie ma, bo mu N w komputerze kartę telewizyjną odłączył, mówiąc, że go telewizja drażni.

Trzeba też dodać, że Pan Y trochę słyszał, a nawet czytał o statystyce i wie, że rzadko się ona odnosi do konkretnych ludzi. Ale widać N postanowił wspomagać statystykę, chociaż jego nikt o nic nie zapyta, bo z racji tych, tam związków przyczynowych, podlega wykluczeniu z badania. Ale racjonalny i przyczynowy N margarynę je, choć jej nie lubi. Magia to musi być jakaś…
Zresztą, za tydzień N dojdzie do wniosku, że gorzej widzi i masło powróci na stół.

Do śniadania, jak zwykle w sobotę, N zapuścił sobie radio publiczne. W radiu publicznym kilku dziennikarzy się przekrzykiwało.

Jeden wywodził, że PiS słusznie nie zajmował się celnikami, bo szpiegów i łapowników łapał, a Platforma powinna celnikami się zając, bo przecież trzeba, żeby ktoś to zrobił. Drugi dziennikarz twierdził, że jeżeli PiS nic nie robił, to i PO nie musi. Że tradycja taka i nam szarym nic do tego. Trzeci się jąkał, więc nic zrozumieć się u niego nie dało. Prowadząca cicho płakała. Zdaniem Pana Y rytuał ten miał niewątpliwe cechy pogańskiej religii, ale N spokojnie jadł śniadanie, jakby muzyki jakieś ładnej słuchał.

Następnie N przystąpił do wyrzucania śmieci, segregując szkło, aluminium, papier i resztę (organiczne N mieli i z wodą do rzeki Wisły, Królowej Rzek Polskich, wypuszcza). Ciekawe to gusło, oczywista manifestacja magii naśladowczej, żadnego nie ma odniesienia do rzeczywistości, bowiem z domowego śmietnika śmieciarze i tak raz na tydzień wywalają wszystko jak leci, do jednego zbiornika.
Pan Y pamięta, że w niedalekiej odległości są też kosze segregacyjne i przez jakiś czas N uprawiał swoje gusło, z tych kolorowych pojemników korzystając . Aż kiedyś zobaczył, jak dwóch obywateli miejscowych, których czasem w miejscowym monopolowym spotyka, ale towarzysko się nie zna, pojemniki wywala, flaszki z nich zabiera, a resztę na chybił trafił z powrotem wrzuca, albo na ulicy zostawia, ciężarówkom budowlanym. Na rozjechanie. Zobaczywszy to, N się odchwycił od tych pojemników, ale segregację uprawia dalej. Innymi słowy: dokładnie wie, że zawraca kijem Wisłę (KRP), ale koncentruje swoje narzekania na kształcie kija.

Kiedy już śmieci znalazły się w śmietniku, N pojechał na zakupy. Pojechał, bo wedle jego stanowczych wypowiedzi, w okolicznych mu sklepach niema produktów poszukiwanych (oczywista nieprawa, którą żona jego łatwo, swymi zakupami), potwierdza. I jeszcze twierdzi, że jeśli nawet są podobne, to są droższe. To drugie, to jest prawda częściowa, ale N, podobnie jak wielu, jemu podobnych, jakoś nigdy nie wlicza do zakupów kosztów benzyny. Dla zaoszczędzenia dwóch złotych potrafi przejechać kilkanaście kilometrów. Biorąc pod uwagę, że i tak kupuje raczej droższe rzeczy niż tańsze, trudno tu mówić o racjonalności.

Baczna obserwacja Handlowych zachowań N ujawiła zresztą szybko, że prawdopodobnym rzeczywistym źródłem jego zachowań jest swoisty fetyszyzm magiczny. N ma plastikowe karty do różnych sklepów i twierdzi, że ma z tego korzyści i oszczędności. Albo zniżkę jakąś, albo (częściej) jakieś tajemnicze mile i punkty, które coś podobno mu dają. Myśl o tym, że nie istnieje coś takiego jak darmowy lunch, jest mu znana, ale nie osłabia jego zamiłowania.

Jedyna rzecz, którą kupił bez żadnych punktów, to papierowa gazeta na literę D. N kupił ja , jak twierdził, ze względu na pouczający serial historyczny pana Barei, który jest tam dokładany, a który wyręczyć ma go z kilku pytań dziecka. Ciekawe, że nigdy nie zastanawia się, dlaczego taki sam film z gazetą kosztuje kilka razy mniej, niż bez gazety. Tutaj jednak Pan Y nie będzie specjalnie naciskał, bo jako wirtualny publicysta ceni poszanowanie praw autorskich, które N , przepłacając, okazuje.

W sklepie N spotkał znajomego, który, choć znacznie od N młodszy, ma dziecko w podobnym, do dziecka N, wieku, choć płci odwrotnej. Ich rozmowa była tak doskonale oderwana od rzeczywistości, że aż się Y zirytował. Rozmowa traktowała o przyszłości dzieci i o możliwości racjonalnego jej kształtowania. Obok znajomego stało jego dziecko, z wyraźnie narastającym rozbawieniem słuchając, co stary N do jego rodzica mówi. O szukaniu szkoły, o bezpieczeństwie i zagrożeniach różnych, na niewinne dzieci czyhających.

Trochę zaburzając chronologię, Pan Y pragnie wtrącić, że jak już N z zakupami wrócił do domu, to dziecko znów tam było i pomogło mu wypakowywać zakupy. Pomoc tę trudno nazwać spontaniczną. Dziecko pomagało niechętnie, jak to dziecko. Jedyny uśmiech na dziecięcym obliczu wywołała butelka żurawinowej wódki. N, który jest całkowicie pewien, że jego dziecko jest przesycone duchem abstynenckim, zdawał się tego nie dostrzegać.

Wracając do domu, N odbył kilka obrządków magicznych, związanych z jazdą po mieście stołeczny. Co prawda nie wciskał się na siłę, ani nie przejeżdżał na żółtym, ale za to chętnie potrąbywał na ociągających się z ruszaniem (N niedostatki rasizmu kompensuje sobie na, jak to ujmuje wyrobach samochodopodobnych. Jeden taki zatrąbiony pokazał mu duży palec. N po pewnym zastanowieniu pokazał mu mały. Pan Y nie sądzi aby ten subtelny kod został przez drugą stronę zrozumiany. N chyba też doszedł do takiego wniosku, bo dla ulżenia nerwom włączył xenony, co pięknie rozświetliło natrukany samochód, do którego zimne światło wchodziło przez duże tylnie okno, zaś wychodziło promieniście przez każdą z licznych szczelin. N był wyraźnie zadowolony i zapuścił sobie nawet piosenkę świąteczną, z zapomnianej w odtwarzaczu płyty.

Kupowanie papierowej gazety powoduje, że N po powrocie do domu do gazety zagląda. Tajemniczy ten obyczaj trudny jest do zrozumienia, zwłaszcza zaś do objaśnienia racjonalnego. Baczna obserwacja i wywiad pogłębiony, prowadzą do wniosku, że N jasno wie, co tam znajdzie i wie, że go to oszołomi i zasmuci. Ale i tak zagląda. Ciekawość jest silniejsza od wiedzy. Tym razem dowiedział się, że zdaniem byłego premiera (tego niedużego, co ma zjawiska biologiczne) współpraca z WSI jednak była patriotyczna. Ucieszył się bardzo, bo jak twierdzi, każdy ślad rozumu we wszechświecie go cieszy. Oczywiście, dopytany czy wierzy w to, co polityk mówi, czy mniema, że dziennikarz dobrze zapisał jego słowa, w końcu czy, jego zdaniem, oświadczenie takie dotrwa do poniedziałku – zaprzeczył po trzykroć. Zresztą, zaraz po tym, jak zobaczył makietę Stadionu Narodowego, która, już jako makieta, wyglądała, jakby się paliła wesołym ogniem, gazetę odłożył.

Pan Y poczuł się tym wszystkim zmęczony i zrezygnował z dalszych badań.

N okazał się być kłębkiem stereotypów, guseł i zabobonów. Jego wiedza nie wpływa na dokonywane wybory, jego wykształcenie nie pozwala mu dostrzegać rzeczy, które każdy zewnętrzny i niezaangażowany obserwator zobaczy. Jego erudycja rzadko przekłada się na łatwość odnalezienia się w codziennych sytuacjach. Głośno krzyczący o krytycyzmie N, jest poddany wpływom reklamy, zmanipulowany lokalnym obyczajem i widzi głownie to, co chce zobaczyć.
Może to i dobrze, bo dla starszego człowieka (zwłaszcza zaś dla tzw. ojca geriatrycznego pełne doświadczenie świata i jego spraw (zwłaszcza zaś doświadczenie prawdy o dziecku swoim) nazbyt bolesne być by mogło.