Gdzieś, kiedyś, napisałem, czym – moim zdaniem – jest tolerancja.

Przypomnę: jest to strefa wyznaczona przez dwa wymiary społecznej normatywności. Strefa między naruszeniem normy, a sankcjonowaniem jej naruszenia.

Z jednej strony, zatem, granicą jest nasza niezgodą na coś: na zachowania, poglądy, postawę życiową innego człowieka, albo innych ludzi. Innymi słowy, strefa tolerancji zaczyna się tam, gdzie normy społeczne, które kierują naszymi zachowaniami mówią: nie, tak robić nie należy i ja tak robić nie będę.

Tolerancja kończy się wtedy, gdy decydujemy się sankcjonować zachowanie niezgodne z normami. Bo się przelało. Bo to już za wiele jest. Bo już dłużej znieść tego nie mogę. Takie tam.

Chciałbym być dobrze zrozumiany: mam tu na myśli wszelkie sankcje społeczne, także te, które nazywa się sankcjami pozytywnymi. Jeżeli dajemy dziecku cukerka, żeby się zamkło, to takie zachowanie również jest sankcją. Pozytywna. Ona, na równi z klapsem mówi, że nie zamierzamy jakiegoś zachowania tolerować.

Sankcje pozytywne nazywamy zwykle, dla uproszczenia, nagrodami.

Przypomniałem sobie o tolerancji jakoś tak wczoraj. A dzisiaj mi się nasiliło. W samochodzie nie mogę słuchać radiostacji internetowych i – chcąc, nie chcąc – słucham dziennikarzy. Z pewnym zdziwieniem, zauważyłem, że jestem starannie i na okrągło pouczany, że powinienem Niemców lubić. Bo są fajni. Tak mówili. W różnych radiostacjach.

Najpierw to zlekceważyłem. Doświadczenia rodzinne kierują moją niechęć na wschód, lubię niemieckie autostrady (nawet bardzo lubię), lubię niemieckie wino (choć wolę austriackie) i browar na lotnisku w Monachium. Języka nie posiadam, złych doświadczeń takoż. Trudno, zatem powiedzieć, że Niemców nie lubię.

Lubić, to też nie, bo nie znam żadnych, tak się złożyło. Obojętny jestem, co do zasady.

Więc co jest, że mam ich lubić. I to od zaraz?

Po jakimś czasie zorientowałem się, że idzie o to, że polskie brukowce opublikowały antyniemieckie rysunki i jest to związane z, absolutnie nieinteresującym dla mnie, wydarzeniem. O wydarzeniu wiem, bo w żadne święto narodowe nie widziałem tylu flag, jak ostatnio. Taki patriotyzm nadwiślański. Mówi się trudno. Ja flagę wywieszam też. Tylko, że ja to robię w innych przypadkach.

W każdym razie, publikacje brukowej prasy, pobudziły dziennikarzy do aktywności, w szczególności zaś do tego, żeby mnie pouczyć względem uczuć do tych Niemców.

Dlaczego mnie? Dlaczego nie pouczono tych brukowców (tak, wiem, zrobiła to stosowna rada od etyki, ale tej informacji musiałem poszukać).

Zapewne, dlatego, że funkcjonariusze medialni, zwani, nie wiedzieć czemu, dziennikarzami, uznali, że to świetny pomysł, żeby znów wywlec na świat dzienny naszą ksenofobię i nietolerancję. Ich (tych dziennikarzy) skrajna nietolerancja tak właśnie się objawia: w poczuciu wyższości, w poczuciu misji i konieczności sankcjonowania tego, co im się nie podoba. I tak dobrze, że poprzestali na sankcjach pozytywnych.

Co ciekawe, jakoś na dniach pewien lewicowiec lokalny, którego nazwiskiem nie będę sobie bloga obsmarowywał, uznał za stosowne pochwalić mordy sowieckie i wyrazić żal, że nie udało się zsowietyzować Polski. To musi być jakaś nieważna sprawa, bo odnalezienie tej informacji, choć możliwe, nie jest łatwe.

Jak widać funkcjonariusze medialni, jeśli chcą, potrafią być naprawdę tolerancyjni. Tolerancyjni, bo nie wierzę, że nie potępiają tak głupich i obraźliwych, nie tylko dla ofiar systemu sowieckiego, ale i dla rozumu, banialuk. Potępiają, ale nie uważają za stosowne reagować. Są tolerancyjni.

Jak widać, strefa tolerancji, bywa czasem wąziutka jak wstążeczka w klapie, a czasem szeroka jak Oka. Albo inna szeroka rzeka.

Chciałbym, nie po raz pierwszy, starannie zaznaczyć, że nie uważam tolerancji za dobro cenne, samo przez się. Sam nie jestem nadmiernie tolerancyjny i, jak widać, nie znajduję w sobie tolerancji ani dla jednych, ani dla drugich. O lewicowcu nie wspomnę.

Myślałem o tej tolerancji i wymyśliłem sobie historyjkę.

Wyobraźmy sobie, że żył w Polsce wybitny poeta. Zdarza się. Poeta miał skłonność nieuporządkowaną, innymi słowy był gejem. Też się zdarza. Jeśli poeta był wybitny, to mało kto o tym by wiedział na pewno, bo u nas się o takich rzeczach nie mówi. Co najwyżej plotkuje.

Na razie sprawa jest prosta i łatwo odnieść ją do niejednego poety. I na dodatek idealnie mieści się to w mojej własnej strefie tolerancji.

Nie mniej, wyobraźmy sobie, że poeta zostaje zabity przez prawicową bojówkę. W ramach oczyszczania zdrowego ciała narodu, od elementu szkodliwego i sprowadzającego na zdrową narodową młodzież męczące sny. I rumieńce.

Po latach, w uznaniu dla jego poezji, zdecydowano się postawić poecie pomnik. Nie było łatwo. Młodzież patriotyczna urządzała manifestacje, przeciw, wnosząc, że innemu poecie nie stawia się pomników, a permisywna władza argumentuje niepoważnie, że był słabym poetą. Prezydent wydaje orędzie, wzmocnione nowym filmem Jacka Kurskiego. Władze miasta doszukują się problemów z lokalizacją i starają się udawać strusia w betonowym otoczeniu. Piernikowe Radio poucza, a niektórzy blogerzy widzą tu związek z paleniem marihuany w młodości i domagają się Trybunału Stanu. Nie precyzują, dla kogo. Innymi słowy, mamy festiwal prawackiej nietolerancji.

Ale pomnik ostatecznie stanął. Na jakimś nie najważniejszym placyku. Wszyscy o tym zapominają, bo to nie jest jakiś bardzo ważny pomnik. Ptaki na niego robią.

Mijają lata i na placyku, ktoś gospodarny, chce zorganizować jarmark sztuki ludowej. Niestety, pawilony stają bardzo blisko pomnika poety. Na dodatek wychodzi na to, że poeta stoi twarzą do zaplecza ohydnych pawiloników, a na tymże zapleczu wieczorową porą siusiają pijaczkowie, korzystając z zasłony handlowej infrastruktury.

Gazeta o najwyższej prenumeracie publikuje artykuł o polskiej homofobii. Czterech pancernych, w piątkowy ranek, nie pozostawia suchej nitki na rządzie, którego już nie ma od kilku miesięcy. Odbywają się manifestacje kobiece i chłopięce, skłonne do demolowania infrastruktury handlowej. Organizator jarmarku ląduje w Hall of Shame i zaczyna myśleć o kandydowaniu w wyborach prezydenckich. Rozpoczyna się kolejna dyskusja o lekturach szkolnych. Okazuje się, że Konopnicka musi wrócić. Innymi słowy, mamy festiwal lewackiej nietolerancji.

Czy może być inaczej? Pewnie zgodzą się Państwo, że trudno w to uwierzyć.
Może.
Bywa.
Spójrzcie na te zdjęcie. Bo trochę oszukiwałem, pisząc, że tę historię wymyśliłem. Raczej wziąłem ją skądinąd.

To Madryt. Poetę zabiła frankistowska bojówka, za to, że był gejem. Poecie postawiono pomnik. Kiedy robiłem zdjęcia, dwóch cokolwiek zacietrzewionych, ale gładko wygolonych turystów, z wyraźną pretensją w głosie, głośno komentowało zaistniałą sytuację. Jeden z handlarzy wylazł z budki i zwrócił im uwagę, że za jakiś czas handel się skończy, a pomnik poety zostanie. I wrócił do handlu.

Nie chcę wcale twierdzić, że Hiszpanie są bardziej tolerancyjni, od Polaków. Nie mam wystarczających danych na ten temat. Zresztą mam to w nosie.

Wydaje mi się jednak (i będę się tego trzymał), że jeśli nam się coś nie podoba, to zawsze warto, zanim uruchomimy sankcje, zapytać, jak długo taki stan, który nam się nie podoba, trwać zamierza. Być może warto poczekać i uchodzić za tolerancyjnego.

Być może. Ja ostatnio nie mam cierpliwości. Dobrego o sobie powiedzieć mogę tylko tyle, że nie nazywam swojej postawy tolerancyjną.

Przypomniał mi się wiersz poety, stojącego twarzą do ściany.

Federico Garcia Lorca

Lament

Zamknąłem drzwi od balkonu,
ponieważ nie chciałem słuchać płaczu,
ale za szarymi ścianami
nic nie było słychać prócz płaczu.

Bardzo mało jest śpiewających aniołów,
bardzo mało jest szczekających psów,
tysiące skrzypiec mieści się w jednej dłoni.
Ale płacz jest olbrzymim aniołem,
płacz jest olbrzymimi skrzypcami,
łzy tamują głos wiatru
i nic już nie słychać prócz płaczu.

tłumaczenie: Czesław Miłosz

Pomyślałem sobie, że mój świat jest podobny, ale różni się jednym ważnym szczegółem. Wokół mnie jest bardzo dużo szczekających psów.

A ja bywam jednym z nich.