Niemiecką pieśnią biesiadną o dobrze znanej w Polsce melodii i słowach powitano mnie w holu Hali Stulecia we Wrocławiu, gdzie w dniu 12 września br. odbywał się III Festiwal Kultury Mniejszości Niemieckiej w Polsce. Wraz z chórem pieśń tę śpiewał tłum zgromadzonych w tym miejscu wrocławian i gości z całego kraju. Tu wypada tylko przypomnieć, że podczas II wojny światowej wspomniana pieśń „Heili heilu heila….” była ulubionym marszem Waffen SS i Werhmachtu, co dobrze pamiętają niektórzy żyjący jeszcze uczestnicy tej wojny. Okazało się też, że w biurze informacyjnym, nie można było się z nikim porozumieć, bo jak mi wyjaśniono tu się nie mówi po polsku.

Program
W słowie powitalnym Przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno – Kulturalnych w Polsce – Bernard Gaida powiedział między innymi: „To przedsięwzięcie ma dla nas Niemców pozostałych w ojczyźnie, ogromną wartość i znaczenie, gdyż daje nam możliwość wyrażenia w sposób widoczny naszej obecności w Polsce tj. naszej tradycji, naszego śpiewu i naszej niemieckiej kultury.” Na festiwal przybyło dwadzieścia kilka różnego rodzaju orkiestr, chórów i zespołów tanecznych. Prezentowały się one na scenie głównej Hali Stulecia przy kilkutysięcznej widowni szczelnie wypełniającej parter i galerie. Wszystkie wykonywane utwory wcześniej zaanonsowano w wspomnianym programie. Nie znalazłem tam jednak utworu „Heili heilu heila”, który był zapewne nadprogramowym wystąpieniem. Honorowy patronat nad festiwalem objął Wicepremier Rządu RP oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Grzegorz Schetyna, który również jako mieszkaniec Wrocławia wziął udział w uroczystym otwarciu festiwalu. Z tej okazji sfinansował on wspomniany program. Patronat nad tym wydarzeniem objął też dr Wolfgang Schäube – Minister Spraw Wewnętrznych Republiki Federalnej Niemiec. Napisał on przy tej okazji wiele słów, które warto tu zacytować, świadczących o roli, jaką rząd federalny przywiązuje do wspierania i dbania o mniejszość niemiecką w Polsce. „Członkowie Mniejszości Niemieckiej w Polsce są ważnym ogniwem łączącym Niemcy i Polskę. Przy spełnianiu tej roli ważnym jest, aby pielęgnowali i utrzymywali Państwo swoją kulturę i język. (…) Rząd federalny poczuwa się do szczególnej odpowiedzialności za Mniejszość niemiecką w Polsce. Tak jest dzisiaj, tak będzie w przyszłości. Z tej szczególnej odpowiedzialności rodzi się szczególna więź, będąca elementem przyjaźni naszych krajów”.

Rozmach
W szerokich i przestronnych kuluarach Hali Stulecia rozłożyły swoje stoiska liczne stowarzyszenia, towarzystwa, wydawnictwa, związki i muzea promujące kulturę niemiecką w Polsce. Kilkadziesiąt stoisk z książkami, gazetami, folderami i różnego rodzaju broszurami mogły zadowolić wszystkich poszukujących szczegółowych informacji o działalności mniejszości niemieckiej. Pod ścianami wzdłuż całych kuluarów ustawiono plansze ilustrujące niemieckie tradycje przemysłowe i techniczne na Śląsku, plakaty promocyjne gazet niemieckiej mniejszości w Polsce oraz tradycje tej mniejszości w innych krajach Europy. Wszystko to przeplatane było stoiskami kulinarnymi, których też było kilkadziesiąt. Od strony kuchni było tu wszystko, o czym może zamarzyć niemiecka tradycja kulinarna. Konsumowano wszelkiego rodzaju szaszłyki, wędliny oraz wszelkiego rodzaju pieczywa, ciasta i torty. Były nawet indywidualne wyroby typu różnych weków, słoików, butelek itp. Liczne kafejki, kawiarenki, stoły i stoliki, których nigdzie nie brakowało stwarzały swoisty klimat pobytu już za naszą zachodnią granicą.

Wrocławianie
Na jednym ze stoisk nabyłem książkę Niemieckiego Towarzystwa Kulturalno – Społecznego pod nieco mylącym, jak się później okazało tytułem „Wybitni wrocławianie. Z niemieckiej i polskiej historii miasta.” Książka ta zawiera 18 szkiców biograficznych wybitnych mieszkańców wybranych jednak w sposób całkowicie dowolny i sugeruje, że innych już nie ma i nie było. Ukazano tu osobowości wybitne, wielkie i przeciętne. Z całą pewnością do osób wybitnych można zaliczyć laureata nagrody Nobla, pisarza Gerarda Hauptmana, o którego faszystowskich sympatiach nie wspomniano ani słowem. To między innymi Tomasz Mann, również laureat tej prestiżowej nagrody napisał o Hauptmanie: „Nie chcę znać tego tchórza (…) świadomość hańby niechaj go zadusi”. Do tego samego grona trzeba zaliczyć tak wybitnych lekarzy niemieckiego pochodzenia, jak Albert Neisser (1855 – 1916). Był jednym z twórców wrocławskich klinik, odkrywcą bakterii wywołujących rzeżączkę oraz badaczem chorób wenerycznych i trądu. Za jego czasów Wrocław stał się międzynarodowym ośrodkiem medycznym. Podobne osiągnięcia w medycynie miał chirurg Jan Mikulicz Radecki. O przynajmniej kilku związanych z Wrocławiem laureatach nagrody Nobla, ani słowa. Lwowsko – wrocławską szkołę matematyczną reprezentuje tu prof. Hugo Steinhaus. W gronie tym zabrakło już jednak miejsca dla powojennej sławy wrocławskiej medycyny jaką był znany chirurg serca prof. Wiktor Bross, czy też dla odkrywcy grupy krwi prof. Ludwika Hirszfelda. Spośród wybitnych Polaków niemieckiego pochodzenia znalazły się tu szkice o rektorze Uniwersytetu Wrocławskiego. prof. Alfredzie Jahnie, o pierwszym kardynale Bolesławie Kominku i św. Edycie Stein. Do grona tego rodzaju postaci, jakie zamieszczono w tej książce, w żaden sposób nie pasują osiągnięcia socjalisty Lassala na polu zdobywcy kobiet, czy też niewątpliwie zasłużonej dla miasta docent archeologii Wandy Sarnowskiej z Uniwersytetu Wrocławskiego. Tego rodzaju osób można w najnowszej historii miasta naliczyć przynajmniej w dziesiątkach, jeżeli nie nawet w setkach. Dziwi to tym bardzie, że publikacja ta została zrealizowana dzięki dotacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Urzędu Miejskiego Wrocławia i Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. To bardzo dobrze, że jak twierdzi prezes Niemieckiego Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego mniejszość niemiecka we Wrocławiu czuje się doskonale i niczego jej tutaj nie brakuje. Na łamach wrocławskiej prasy wyraziła ona swoją wdzięczność polskiemu ministerstwu spraw wewnętrznych za przyznane dotacje, dzięki którym mogą oni wydawać swoje książki.

Refleksja
W pogodnej atmosferze rozrywki, zabawy i świętowania uczestnicy festiwalu mile spędzali czas. Ani nawet na moment nie wspomniano ponurych czasów hitlerowskiej tutaj obecności, terroru, jakiemu w przedwojennym Wrocławiu poddana była Polonia z pod znaku Rodła, której majątek zlikwidowano, a jej działaczy wymordowano. Podobnie nie znaleziono czasu, ani miejsca na jakiekolwiek porównanie sytuacji mniejszości niemieckiej w Polsce, z analogiczną mniejszością polską w Niemczech. Ta ostatnia, mimo że jest jej ok. 2 miliony, nie jest uznawana przez państwo Niemieckie. Pod względem formalno – prawnym jej likwidacja została dokonana przez Hitlera w 1939 roku i obowiązuje ona do dnia dzisiejszego. W związku z tym mniejszość polska w Niemczech nie tylko, że nie jest wspierana przez państwo niemieckie, ale jest raczej poddawana otwartej presji germanizacyjnej. Podobnie majątek przedwojennej Polonii stanowiący kilka obiektów budowlanych w samym Berlinie i w innych miastach Niemiec nie został zwrócony na podstawie tego samego ustawodawstwa. Jugendamty, czyli urzędy do spraw dzieci i młodzieży zostały zaskarżone przez polskich posłów Parlamentu Europejskiego do międzynarodowych instytucji sądowych o prowadzenie polityki dyskryminacyjnej względem mniejszości polskiej. Choć w polityce międzynarodowej obowiązuje zasada wzajemności, daleki jestem od podobnego traktowania 80 tysięcznej mniejszości niemieckiej w Polsce.

MSZ i MSW
Minister Sikorski oraz Schetyna i ich urzędnicy nie mogą dla własnej wygody i przysłowiowego chowania głowy w piasek udawać, że w tej sprawie po stronie niemieckiej jest wszystko w porządku. Warto, aby pod tym względem naśladowali swoich niemieckich kolegów. Jak dbać o swoją mniejszość wyraźnie powiedział wyżej cytowany minister federalny Wolfgang Szäube. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby identyczne w tej sprawie stanowisko zajęła strona polska. Tak, tylko w tej sprawie potrzebne jest odpowiednie przygotowanie dyplomatyczne, stanowcze dążenie do wyznaczonego celu oraz przekonanie o słuszności przedstawianej sprawy i twarde trzymanie się swego stanowiska. W odpowiedzi zapewne usłyszy się, że tego rodzaju postawienie tych spraw stronie niemieckiej pogorszy nasze priorytetowe z nimi stosunki. Dlatego mniejszość polska w Niemczech ma być złożona na ołtarzu formalnego pojednania. Tak dziś w imię iluzorycznych moim zdaniem dobrych stosunków z Niemcami, bez żadnych skrupułów mniejszość polską w Niemczech pozostawia się na łaskę i raczej niełaskę naszego zachodniego sąsiada. Wiadomo, że naród niemiecki, wiele wymaga od swoich polityków i gdyby oni postąpili tak w stosunku do swojej mniejszości w Polsce, uznani zostaliby za zdrajców narodu, zdrajców niemieckich interesów i natychmiast musieliby się podać do dymisji. Przyglądając się festiwalowi kultury niemieckiej w Polsce, trzeba przyznać, że jest on pod każdym względem wielce pouczający dla polskiego społeczeństwa, dla organizatorów wszelkich imprez publicznych, a przede wszystkim dla polskich polityków, którzy albo nie chcą, albo nie potrafią choćby tylko naśladować pod tym względem swoich niemieckich partnerów.

Adam Maksymowicz