Średniowieczna przeszłość Góry św. Anny tonie w legendach. Jedna z nich głosi, że pewnego razu kiedy hiszpański książę powracał z wojennej wyprawy wiózł ze sobą posążek św. Anny. Kiedy wjechał na górę woły nie chciały iść dalej. Książę uznał to za znak dany mu z nieba i w tym miejscu wybudował kościół poświęcony św. Annie. Legenda ta wyraźnie nawiązuje do identycznej opowieści o obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej. Przedtem była tu prawdopodobnie kaplica św. Jerzego. Pierwsze pewne wiadomości pochodzą dopiero z XV wieku, kiedy Góra św. Anny należała do rodu Strzałów. Rycerze tego rodu wsławili się między innymi w bitwie pod Grunwaldem. W 1480 roku wybudowali oni tu pierwszy kościół, który prawdopodobnie był pod wezwaniem św. Jerzego. Wskazuje na to mapa z tego czasu na której góra ta nosi nazwę św. Jerzego. Jednakże już w dokumentach z 1599 roku nosi ona nazwę Góry św. Anny.

Św. Anna Samotrzecia

Pochodzenie drewnianej figurki św. Anny nie jest znane. Prymitywna rzeźba o wysokości 66 cm, przedstawia jako centralną postać św. Annę, która trzyma na ręku córkę Matkę Boską i swego wnuka Pana Jezusa. Wszystkie trzy postacie są ukoronowane. Znawcy sztuki powstanie figurki datują na połowę XV wieku. W połowie XVII wieku podczas najazdu szwedzkiego Hrabia Melchior Ferdynand właściciel Góry Chełmskiej postanowił sprowadzić tutaj franciszkanów, gdyż miejscowy proboszcz z Leśnicy nie był w stanie otoczyć opieką duszpasterską znajdującego się tu kościoła. Franciszkanie, którzy mieli doskonałe warunki w Krakowie i w Gliwicach nie zamierzali przenosić się na głuchą prowincję. Jednakże podczas wojny ich siedziby zostały spalone. Wobec tego część braci z chęcią przybyła na Górę Chełmską. Ich przybyciu miał towarzyszyć widoczny w nocy blask nad górą, co uwieńczono na jednym z kościelnych witraży. Król Jan Kazimierz podczas swego przymusowego pobytu w Głogówku potwierdził darowiznę księcia Melchiora Ferdynanda de Gaschin na rzecz franciszkanów. Od tego czasu narasta ruch pielgrzymkowy. Bratanek księcia Jerzy Adam de Gaschin, wykorzystując naturalne położenie terenu przypominające okolice Jerozolimy, ufundował Kalwarię z kaplicami Drogi Krzyżowej. Za wzór służyła mu Kalwaria Zebrzydowska będąca wierną kopią Via Dolorosa. Budowa trzech dużych kaplic i trzydziestu mniejszych trwała 9 lat i zakończona została w 1709 roku. Ród Gaschinów przez cały wiek XVIII troszczył się o rozbudowę murowanego kościoła z wystrojem barokowym, jak i rozległego klasztoru.

Prusacy
Narastający ruch pielgrzymkowy denerwował pruskich władców Śląska. W 1754 r. Fryderyk II zabronił miejscowej ludności pielgrzymowania poza granice państwa, co uniemożliwiło Ślązakom odwiedzanie Jasnej Góry. Jej kopią i zastępstwem stała się w ten sposób Góra Św. Anny. Następnie zabroniono zakonnikom zbierania jałmużny, co było podstawą ich egzystencji. Kolejnym dekretem sekularyzacyjnym w 1810 roku wszystkie dobra klasztorne zostały skonfiskowane, a klasztory rozwiązane. Franciszkanie zostali zmuszeni do opuszczenia Góry św. Anny. Wobec sprzeciwu rodu Gaschinów, cesarz wytoczył im proces w wyniku którego ród ten został zrujnowany. Mimo zakazu franciszkanie kilkakrotnie próbowali powrócić na Górę św. Anny skąd w 1875 roku powtórnie zostali siłą usunięci. Dwanaście lat później ustawy sekularyzacyjne zostały odwołane i franciszkanie znów powrócili na Górę św. Anny. W 1910 roku dokonano uroczystej koronacji figurki św. Anny Samotrzeciej.

Góra św. Anny w czasie III Powstania Śląskiego będzie tematem następnego docinka.
Adam Maksymowicz