Polskie elektrownie nie należą do ekologicznych liderów w europejskim znaczeniu tego terminu. Przestarzałe, budowane jeszcze w czasach, kiedy „socjalizmu broniło się jak niepodległości” daleko odbiegają od norm obowiązujących aktualnie w Unii Europejskiej, której od niedawna jesteśmy pełnoprawnymi członkami. Spalany w nich wszelkiego rodzaju węgiel mimo wielu zabezpieczeń i udoskonaleń wydziela jednak tak wielkie ilości CO2, że nałożone na Polskę limity tego gazu na lata 2008 – 12 są znacznie przekroczone. Ze względu, że przyznany Polsce limit jest o ok. 76 mln ton mniejszy od wielkości odprowadzanego dwutlenku węgla do atmosfery, za tę różnicę musimy zapłacić kupując prawa do emisji po rynkowo najniższej cenie ok. 40 euro za tonę, co w rezultacie daje sumę ok. 10 mld złotych. W tym kontekście najlepszym rozwiązaniem jest redukcja CO2 odprowadzanego do atmosfery do zera. Jest to możliwe, wskazane i pożądane, szczególnie w sytuacji, kiedy po roku 2012 tym zostaną zlikwidowane limity, a za całość tego gazu odprowadzanego do atmosfery będzie trzeba płacić. Zerowa opcja dwutlenku węgla jest również bardzo kosztowna i nie wdając się w szczegółowe rozważania powoduje ona wzrost rynkowej jej ceny produkowanej energii elektrycznej w granicach ok. 50%. Obniżenie kosztów może być częściowo tylko zrekompensowane przez komercyjne zagospodarowanie i sprzedaż produktów wytworzonych z udziałem dwutlenku węgla.

Południowy Koncern Energetyczny
Jako pierwszy podjął on wezwanie rzucone przez Komisję Europejską odnośnie przyznanych nam limitów CO2. Nie jak dotąd w popularnej, łatwej i wygodnej formie protestów, krytyki i sprzeciwów lecz pozytywnego zaakceptowania tego stanowiska. Jak podołać temu zadaniu zastanawiano się w dniach 1- 2 października br. w Sosnowcu na konferencji naukowej pt. „Czyste technologie” zorganizowanej przez Południowy Koncern Energetyczny. Referaty wygłoszone podczas siedmiu sesji miały na celu podjęcie dyskusji i wypracowanie kierunków prac nad rozwiązaniami technicznymi, technologicznymi, prawnymi i ekonomicznymi, które można będzie podjąć po to, aby Polska pod tym względem nie odbiegała przynajmniej od „starej” piętnastki krajów UE. Ponad dwieście uczestników z wyższych uczelni, przemysłu i górnictwa z Polski i z zagranicy wzięło udział w debacie nad nowoczesnymi rozwiązaniami proponowanymi dla energetyki i górnictwa. Z tej okazji w eleganckiej formie wydano zbiór referatów, przygotowano materiały monograficzne dotyczące wszystkich polskich elektrowni oraz zadbano o równocześnie zorganizowane Targi Energetyki. Patronat nad tymi imprezami objął Waldemar Pawlak – Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Gospodarki, prof. Jerzy Buzek – poseł do Parlamentu Europejskiego RP, Elżbieta Bieńkowska – Minister Rozwoju Regionalnego, Hans Michael Kofoed – Hansen – Ambasador Królewstwa Danii oraz wojewodowie, marszałkowie regionu śląskiego, prezesi koncernów energetycznych i stowarzyszeń zawodowych.

Podziemne składowanie
Wytwarzany przez przemysł dwutlenek węgla proponuje się składać w podziemnych strukturach geologicznych. Najlepiej nadają się do tego celi głęboko zalegające warstwy skalne. Preferowane są podziemne zbiorniki po ropie naftowej i gazie ziemnym, których dość duża liczba występuje na Niżu Polskim i na Podkarpaciu. Nowe możliwości dostrzega się w lokowaniu tego gazu w poziomach wodonośnych występujących na terenie całego kraju. Struktury te wymagają jednak ścisłego i dokładnego określenia ich parametrów zbiornikowych, izolacyjnych i korzystnych uwarunkowań środowiskowych. Niezbędne są też badania hydrogeologiczne parametrów porowatości, szczelin i kawern oraz ich wzajemnych kombinacji. Potrzebne są badania ich wydajności, przepuszczalności i chłonności. Wszelka w tym zakresie niedokładność stwarza ryzyko zwiększenia kosztów inwestycji a nawet utraty przygotowanego już zbiornika. Ze składowaniem tym jest jeszcze jeden całkiem nieprzewidziany kłopot. Otóż struktury te nie są zbadane w wystarczającym stopniu. Brak jest odpowiednich map i rozpoznania. Brak jest dla tego celu nawet przygotowanej kadry zawodowej geologów, a szczególnie hydrogeologów. Tych ostatnich jest w Polsce zaledwie kilkaset. Nie jest to problem tylko ukończenia specjalistycznych studiów na wyższych uczelniach, lecz również praktyki i doświadczenia, które zdobywa się latami, a nawet dziesiątkami lat. Owszem nasi studenci i absolwenci są zdolni i pracowici, ale cóż z tego kiedy prawie w całości emigrują za chlebem głównie do Australii i Kanady, gdzie dochodzą do najwyższych stanowisk w tamtejszym górnictwie. Krótko mówiąc pilna potrzeba składowania CO2 w strukturach geologicznych zaskoczyła nas tak samo, jak każdego roku zima zaskakuje służby drogowe. Niezależnie od kłopotów kadrowych są jeszcze związane z tym potrzeby przesyłania tego gazu rurociągami do najbliżej położonych zbiorników podziemnych. Ponieważ najwięcej tego gazu wytwarza przemysł na Górnym Śląsku, winne być one znalezione tu na miejscu. Tak jednak nie jest, bo Górnośląska Niecka Węglowa zalega już kilka metrów pod powierzchnią terenu i jest spękana, pocięta licznymi głębokimi uskokami i aktualnie eksploatowana, dodatkowo od czasu do czasu objęta zjawiskami tąpań, wstrząsów i podobnymi zjawiskami sejsmicznymi. Najbliższe potencjalne zbiorniki zalegają kilkaset kilometrów dalej, a prowadzenie tam rurociągów to dodatkowe koszta i procedury liczące sobie dziesiątki lat. Problem ten stopniem trudności przypomina budowę autostrad, o których im więcej się mówi, tym mniej się robi.

Profesor Jerzy Buzek
Gwiazdą tej konferencji był przemawiający w drugim dniu obrad prof. Jerzy Buzek były premier RP. Przedstawił on wręcz rewelacyjny dla Górnego Śląska program w wyniku którego region ten znów może stać się polskim i europejskim centrum przemysłowo – gospodarczym. Pomysł polega na tym, że Unia Europejska poza polskimi złożami węgla kamiennego nie ma w tej skali dostępu do innych źródeł kopalnych surowców energetycznych, które można stosunkowo łatwo zagospodarować. Inicjatywa jaka wychodzi stąd polega na wdrożeniu i udoskonaleniu istniejących już technologii czystego spalania, zgazowania i przeróbki chemicznej węgla kamiennego. Sprzyjają temu decyzje UE związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatycznym ujęte jako zadania do roku 2020 w formule 3 × 20 tj. ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w stosunku do roku 1990 o 20%, udział źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym 20%, redukcja globalnego zużycia energii 20%. Mają one na celu utrzymanie globalnego ocieplenia w granicach 2°C w perspektywie roku 2020 i w następnych latach. Na ten cel UE przeznacza kolosalne nakłady finansowe. Polska wychodząc z programem produkcji czystej energii z węgla kamiennego bez odprowadzania gazów cieplarnianych do atmosfery może otrzymać znaczącą pulę tych pieniędzy przeznaczonych na badania i wdrożenia tego systemu. O tym, że nie są to tylko abstrakcyjne postulaty świadczy pierwszy tego rodzaju blok energetyczny o mocy 460 MW zbudowany w Elektrowni Łagisza, który zostanie oddany do użytku do końca br. Kolejna elektrownia poligeneracyjna z układem turbin gazowo – parowych (IGCC) jest projektowana we współpracy z kombinatem chemicznym Kędzierzyn – Blachownia, gdzie CO2 zostanie wykorzystane do procesów chemicznych. Jednocześnie spalanie węgla związane jest z wcześniejszym jego odgazowaniem i uzyskiwaniem metanolu, czystego wodoru i amoniaku do produkcji nawozów azotowych. Wszystko to budzi zachwyt, uznanie i energię dla realizacji tego programu. Jest to jedyny dla Polski program, który może być w całości dofinansowywany z środków UE.

Profesor Włodzimierz Kotowski
Podsumowujący wyniki konferencji prof. Włodzimierz Kotowski z Politechniki Opolskiej, jak gdyby uchylił się od zachwytów nad nowymi możliwościami energetycznymi jakie zaprezentował prof. Jerzy Buzek. Owszem chwalił, doceniał, a nawet był dumny z nowych propozycji, ale w swojej wypowiedzi zwrócił uwagę na zależności globalne jakie niosą za sobą dyrektywy UE wymuszające składowanie i ograniczanie wydzielania do atmosfery dwutlenku węgla. Zwrócił on uwagę, że w USA, gdzie nie ma tak rygorystycznego w tym zakresie prawa czyste technologie spalania węgla i składowania CO2 są znacznie bardziej zaawansowane niż w UE, która swoją misję widzi w skali całej planety. Jednakże UE nie ma pomysłu na to jak w tej skali problem ten rozwiązać. Wystarczy tu wspomnieć, że dwie najdynamiczniej rozwijające się gospodarki Azji: Chiny i Indie o żadnym składowaniu dwutlenku węgla, ociepleniu klimatu itp. nawet nie chcą słyszeć. Powoduje to, że ich towary są znacznie tańsze i w ten sposób będą wypierać aż do zera wszystko co produkuje UE, która na własne życzenie, chcąc ratować świat przed globalnym ociepleniem, znacznie wcześniej zostanie wchłonięta przez tańsze i efektywniejsze gospodarki na świecie. Już w listopadzie br.w Poznaniu odbędzie się konferencja ministrów ochrony środowiska z całego świata, która choćby częściowo spróbuje odpowiedzieć na pytanie czy wszyscy na świecie muszą i chcą produkować czystą energię.
Adam Maksymowicz