Waham się, czy Bruno Jasieński powinien zostać patronem ulicy, przy której się urodził, w nagrodę za komunistyczną propagandę w kilku językach świata, raźnie i ochoczo uprawnianą do dni ostatnich, czy raczej za całkiem zgrabne zdania, które — przyznając się jeszcze do Polaków, Polski i polskości — układał w porywach swego niewątpliwego młodzieńczego talentu.

Powiedzmy taki wiersz:

Było złote, letnie rano w szumie kolnych heksametrów.
Auto szło po równej szosie, zostawiając w tyle kurz.
Zbity licznik pokazywał 160 kilometrów.
Koło nas leciały pola rozpluskanych, żółtych zbóż.

Koło nas leciały lasy, i zagaja, i mokradła,
Jakaś łąka, jakaś rzeka, jakaś w drzewach skryta wieś.
Ja objąłem Panią ręką, żeby Pani nie wypadła.
Wicher zdarł mi czapkę z głowy i po polach poniósł gdzieś.

Pani śmiała się radośnie błyskawicznym tremolando,
Obryzgany pani śmiechem śmiał się złoty, letni dzień
I w dyskretnym cieniu ronda z żytnich kłosów ogiriandą
Nasze usta się spotkały jeszcze pełne świeżych drgnień...

Może pani chciała krzyczeć? Świat oszalał jak od wina…
Wiatr gwałtowny bił w policzki, wiatr zapierał w piersiach dech.
Auto szło wariackim tempem 160 wiorst godzina.
Koło nas leciały pola, kępy drzew i czuby strzech.

Cudny. Mnie się podoba. Fragmenty powieści Palę Paryż miejscami również bez zażenowania; zresztą całą książkę — jakby ostatecznie nie było — polecam.

To jest jeden literat Jasieński. Drugi — też prawdziwy, realny, żyjący i tworzący — był nieco mniej atrakcyjny; sporo osób zdaje się o nim zapominać. Ów pisał między innymi popularne komunistyczne agitki, coś jak Człowiek zmienia skórę:

Wbiłeś sobie w głowę, że “nie wydamy!” i “nie wydamy!” i myślisz, że to robotnicza solidarność? Z kim się solidaryzujesz? Z wrogiem klasowym, kułakiem. Oto z kim! Myślisz, że mało zbiegłych kułaków przedostało się do nas na budowę? (...) Oczy wam mydlimy, powiadasz? A Pticyn to nie z twojej brygady? Czystej krwi proletariusz, co? Czy ty wiesz, że ten twój Pticyn, kiedy go rozkułaczono pod Tambowem, podpalił całe zboże kołchozowe? Kołchoz z jego powodu się rozpadł, a ludzie poszli z torbami. Przyszedł do mnie rano chłopak i opowiedział. Może się mylę, mówi, ale bardzo jakoś podobny.;

albo

To niesłuszne. Stara się pani przedstawić mnie jako wroga komunizmu. To nieprawda. W Ameryce teraz kryzys, chaos, bankructwo. I ludzie stojący u steru władzy, i system okazały się do niczego. Niech sobie będą sowiety, nie mam nic przeciwko temu. Jeżeli urządzą życie tak, że można będzie żyć i pracować, to będę za nimi głosował. Pani się zdaje, że skoro jestem Amerykaninem, inżynierem i nie należę do partii komunistycznej – to znaczy jestem burżuj, wróg! Bzdura! Co pani o mnie wie? Nic. Mój ojciec był zwykłym zecerem, a pani ojciec na pewno lekarzem albo adwokatem. Może mam więcej proletariackiej krwi niż pani.

I tak dalej, prawda, leje się przez palce; piękny przykład socrealizmu w literaturze, można rzec – wzorcowy. Autor — towarzysz Jasieński. Ten sam.

Tyle o literacie, artyście i wszystkim co wzniosłe. Jasieński był bowiem także politykiem. W czasach, kiedy Piłsudski bił się z bolszewią o niepodległość, a resztki pozostającej przy zdrowych zmysłach ludzkości wszelkimi sposobami chroniły się przed komuną, Jasieński zapisał się do… partii komunistycznej i zaangażował w ruch „robotniczo-chłopski”, niczym w miłość do żniwiarki. Francuzi tego nie docenili. Jak donosi niezawodna wikipedia: „Jasieński był w tym czasie członkiem Francuskiej Partii Komunistycznej i założycielem objazdowego teatru w stolicy Francji. […] Władze francuskie zareagowały szybko — Jasieński został wydalony z Francji. Nie chcieli go Belgowie i mieszkańcy Luksemburga. Chwilowo mieszkał we Frankfurcie nad Menem, po czym — gdy cofnięto nakaz ekstradycji — wrócił do Francji, by zostać z niej powtórnie wydalony.” Dziwni ci obcokrajowcy.

Za to już 1929 r. (znowu za wikipedią) dotarł do ZSRR, gdzie osiadł na stałe. Zaczął pisać po rosyjsku, przyjął obywatelstwo radzieckie, został członkiem zarządu Związku Pisarzy Radzieckich. „W sławnym dziele sławiącym budowę Kanału Białomorsko-Bałtyckiego, jego pióra, jest rozdział zatytułowany ‘Dobić wroga klasowego‘”. No, ostro pojechali wikipedyści; jednak wyciągnęli to i to, prawda, podli… Ode mnie – szacunek.

Ale to nie koniec. Nasz już nie-rodak Jasieński zaprzyjaźnił się z Gienrichem Grigorjewiczem Jagodą; „był ozdobą jego salonów” (za Watem). Kto wie, kim był Jagoda? Pytanie za sto punktów. Nie widzę... nikt już nie pamięta.

Źli ludzie piszą też, że inicjował nagonkę na Izaaka Babla. W 1937 r. wydalony z partii i aresztowany, a następnie zesłany na 15 lat łagru. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy skazany na karę śmierci i rozstrzelany. Zrehabilitowany w 1956 roku. Jeśli chodzi o owo rozstrzelanie, jeszcze przy tym zostanę, oczywiście człowieka zawsze, prawda, żal; nawet komunisty. Ale trzeba też powiedzieć, że Trocki skończył haniebniej. Trocki miał aczkolwiek mianowicie – gorzej. Towarzysze zaciukali go poniekąd motyką. Jasieński jest więc ofiarą represji stalinowskich na takiej samej zasadzie, co wspomniany Trocki, co Zinowiew, Bucharin, Kamieniew, sam Jagoda, czy — bliższa ciału koszula — Gorki i Babel. Na pewno nie jest natomiast ofiarą represji stalinowskich na takiej zasadzie, jak — nie będę daleko szukał — generał Nil. Zwyczajnie, komuch komuchowi wilkiem. Prymitywna manipulacja jakiej dokonuje się w mediach (w tym na blogach), przyznająca Jasieńskiemu status stalinowskiej ofiary, jest kpiną z ofiar komuny, pomordowanych rękami jej funkcjonariuszy.

Ale do rzeczy, prawda, bo już czas…

To nie jest tak, że każdy kto przejawia literacki talent, a potem weźmie i umrze, ma roszczenie o order, nazwę ulicy, czy patronat szkoły. Te tytuły mają charakter honorowy. Stają się elementami zbiorowej tożsamości, poświadczają zdarzenia ważne i godne pamięci. Dlatego też trzeba dobierać je z rozwagą i wstrzemięźliwością. Andrzej Szczypiorski był świetnym pisarzem, ale też komunistycznym kapusiem. Reżyser Rejsu nakręcił Rejs, ale poza tym wysługiwał się policji politycznej. Adolf H. malował pejzaże, ktoś powie — jak książę Karol, tylko że to porównanie nie ma sensu. Nikt o zdrowych zmysłach nie będzie domagał się malarza Adolfa H. na murze podstawówki, czy Lenina na ogrodzeniu ZOO (Lenina, znanego autora wielotomowej powieści “Dzieła zebrane”, przez pewien czas uznawanej za klasyczną).

Jasieński był futurystą, zdolnym i ciekawym autorem. Potem został komunistycznym aktywistą, funkcjonariuszem oddelegowanym na odcinek kultury przez sowieckie naczalstwo. Świadomie i z własnego wyboru zrezygnował z polskiego obywatelstwa; wnoszę, że nie chciał być Polakiem. Wolał Kraj Rad, rządzoną przez Stalina satrapię, która okupowała nas przez pół wieku. Mógł to wszystko zrobić; jasne, że mógł. Kto chcącemu zabroni. Tyle, że z kolei ja nie chciałbym mieszkać przy ulicy imienia Brunona Jasieńskiego. Niech już będzie Słoneczna albo Marynarska. Albo Tytusa Czyżewskiego.