Dziś jest pierwszy dzień nowego roku, więc poruszę temat kiełbasy żywieckiej. Pewnie nie zastanawiacie się nad tym codziennie, ale czy udało wam się kiedyś obrać żywiecką z flaka w taki sposób, żeby całe dobro zostało na miejscu? Mnie zawsze najlepsze kawałki przylepiają się do skóry — te najsmaczniejsze, rumiane i napakowane niczym kabanosy. Czasem zresztą wydaje mi się, że żywiecka to jedyny prawdziwy symbol mocy i szczęścia. Kto żywiecką obetnie, tego najpierw opuszczą siły, a później zazna niewypowiedzianej udręki i poniżenia. W mięsnym nigdy nie podnoszę wzroku, kiedy żywiecka wisi na haku; zawsze piękna jak spleciony z postronka warkocz, jak panna młoda albo młoda panna, jak spacerujące pod okiem wiejskiego koguta stado kur.

Teraz już nie będzie zabawnie, bo za dużo tu tej całej, prawda, uciechy. Będzie o wiszeniu, wieszaniu i gorzkim losie ludzi, których los zapędził nie tam gdzie był powinien, czym wyrządził jednak szkodę bardziej nam, niż wyżej wspomnianym. Cóż, los jest podobno złośliwy…

Kilka dni temu gazety doniosły o śmierci jednego z ważnych państwowych referentów. Jako że nie było w tym specjalnej sensacji, a tylko zwykły ludzki dramat, szybko też o sprawie zapomniały, i w sumie nie mam im tego za złe. Rzecz jest jednak ciekawa i pozwolę sobie wykorzystać to smutne wydarzenie do poczynienia kilku uwag na marginesie, nie odnoszących się — broń Boże — do świętej pamięci referenta.

Co takiego dzieje się w tych referatach, że nawet prostemu chłopu z Podlasia w pewnym momencie odbiera za bezcen rozum, a ten tego w dodatku nie widzi? Przypadkowo chyba wiem. Odpowiedź, jeśli w ogóle istnieje, jest prozaicznie prosta. To wszystko dzieje się za szybko, a czasem ma odłożony skutek.

Referenci są wystawiani na pokusy. Nie ma w tym zresztą niczego dziwnego, ani złego. Jeśli jednak referenci na siebie nie uważają, albo — co gorsza — w ogóle nie wiedzą, że w pewnych sytuacjach powinni uważać, wchodzą na ścieżkę z której nie ma powrotu. To jest… powiedzmy — taka droga jednokierunkowa.

Jedna z owych pokus pojawia się zawsze niespodziewanie, mile łechce, referentowi rośnie od niej ego i kiełkują w głowie różne pomysły. Po dłuższym zastanowieniu okazałoby się, że żaden z tych pomysłów nie jest wcale taki dobry, ale referent się nad tym już nie zastanawia — jest niecierpliwy, podniecony, galopuje na złamanie karku. To może być jakaś konfidencjonalność, niespodziewana życzliwość, prośba o przysługę; coś co zmierza ku zażyłości… Nie da się tego opisać, ani skatalogować. Za każdym razem jest trochę inaczej. Nie, nie mówię o korupcji, w ogóle o tym nie mówię, co też znowu… Staram się opisać chwilę, kiedy referent powoli wychodzi ze swojej roli i staje się zakładnikiem pana, który lubi być zadowolony. To proces stawania się dworzaninem. Rzecz wyjątkowo przykra.

I dlatego — panie Grzegorzu kochany — żeby nie kusić losu, prawdziwi referenci nie jedzą żywieckiej. Noszą do referatu bułki z szynką.