Krótka książka, którą zabrałem w podróż, właśnie się skończyła. Deklamator Gajusz Albucjusz Sylus, kiedyś podobno żywy i piszący, zmarł był pod koniec finalnego rozdziału, zgodnie z jeszcze wcześniejszą zapowiedzią autora, zawartą w pierwszych zdaniach. Spośród opisujących moment śmierci Albucjusza sentencji, jak sądzę hipotetycznych – przypisanych przez autora innym deklamatorom, najlepsza jest ta: “Zaczynam milczenie, którego nie przerwę”.

Albucjusz uważał, że “im bardziej bruka swój styl, tym bardziej rośnie jego moc”. Autor przywołuje zapewne zmyśloną wypowiedź Albucjusza: “Nie podchodź do mych stronic. Czuć je wychodkiem”, i opatruje ją komentarzem: “Utrzymywał, że prześladują go wulgarne słowa (sordida verba) i musi je wypędzić”. W innej części książki autor pisze tak: “Albucjusz Sylus mącił spokój rzymskiego romansu. Lubił grube słowa, pospolite rzeczy, realistyczne albo zadziwiające szczegóły. Gdy któregoś dnia zapytano Albucjusza, co należy rozumieć przez «sermo cotidianus» (codzienny język), odpowiedział: «Nie ma nic piękniejszego niż umieścić w deklamacji zdanie, które sprawi kłopot wypowiadającemu je mówcy». To kryterium brudu: poczucie zażenowania upewnia nas o jego obecności. Tymczasem trzeba podejść do tego, co brudne, podnieść to i wpleść w dzieło sztuki. To, co najniższe, staje się najbardziej poruszające”.

Chyba dlatego autor, idąc śladami swego bohatera, nie zawahał się przypisać Juliuszowi Cezarowi następującej myśli: “I oto za wszystkie me trudy rekompensatą jest nuda. Nie ożywia mnie już nawet nienawiść do rywali. Mój kutas zestarzał się i wypuszcza tylko kilka wymęczonych kropel. Wszystko, co robię, otwiera się na nicość albo bezmierną przestrzeń. Coraz bardziej otacza mnie pustka. Kiedy przyjrzę się dokładniej tym, którzy mi się podobają, czytam w ich oczach strach”.

Kiedy ja – referent, czytając książkę autora, gdzie Albucjusz bezwolnie pozwala narratorowi, żeby ten stworzył dla Juliusza Cezara możliwość wypowiedzi, tego samego Juliusza, który nie cenił sztuki Albucjusza i jak podobno było wiadomo – vice versa, wówczas, prawda, ja, pomyślałem ostrożnie, żeby tylko nie uchybić Świętu, czy ten fragment nie pasuje do naszych, ale – jeszcze raz zastrzegę – bez obrazy…, do naszych Piotra i Judasza. Piotra po długiej drodze ostatecznie wiszącego na krzyżu; Judasza obwieszonego własną ręką wkrótce po wszystkim. Jeden czuł strach swój i być może innych, których zostawił; co widział drugi – nie wiem, ale może to samo? Czy się nudzili? Co to jest ten strach? Czy mieli nadzieję, że bez nich sobie poradzą? Liczne pytania.

A Albucjusz, co dalej z Albucjuszem? Albucjusz został beneficjentem bardzo przyzwoitej prozy; nieomal deklamacji. Autor podsumowuje jego życie już we wstępie; znowu powołując się na, jak sądzę, hipotetyczną wypowiedź jednego z grona przyjaciół. “Życie Albucjusza Sylusa zostało określone zatem przez Anneusza Senekę jako «longa inquietatio». Wieczne nieukojenie. Ale to tylko kalambury. Rzymianie uwielbiali gry słów. Widzieli w nich znaki bogów: rzutem kości zastępowali przypadek”. Piękna sentencja; “wieczne nieukojenie” wyczerpuje opowieść z krótkiej książki, którą zabrałem w podróż.

Wieczne nieukojenie to być może tyle co saudade.

—————————————————————————-
Pozdrawiam w Wielki Piątek. Dziś bez zdjęć.